Istraživanje Crte: Centri za socijalni rad kao partijski plen

Izborna korupcija i klijentelizam ne zaobilaze ni oblasti koje se na prvi pogled čine manje lukrativnim za političke stranke poput sistema socijalne zaštite u kojoj, uprkos oskudnim resursima kojima raspolaže, političke partije pronalaze svoj interes. Iznuđivanjem i “kupovinom” glasova egzistencijalno najugroženijih građana političke partije zloupotrebljavaju situaciju u kojoj pola miliona ljudi u Srbiji živi u apsolutnom siromaštvu, broj korisnika u evidenciji centara za socijalni rad iznosi oko 700 hiljada  a 176 hiljada građana prima socijalnu novčanu pomoć – rečeno je na konferenciji za novinare na kojoj su predstavljeni nalazi istraživanja Crte „Mreža političkih pritisaka u centrima za socijalni rad“. 

„Važno je podsetiti danas, na Međunarodni dan borbe protiv siromaštva, a s izborima na vidiku, da se politički pritisci, koji su već dugi niz godina svakodnevica, pojačavaju u predizbornom periodu i da su posebno beskrupulozni prema građanima koji najviše zavise od pomoći države“, rekao je Raša Nedeljkov, programski direktor Crte. „U ambijentu u kojem se institucije urušavaju, a državni i javni resursi bezočno koriste za partijske interese, najranjivije kategorije stanovništva se tretiraju kao poslušna armija glasača. Zato je važno da budemo solidarni – da one koje su progovorili o političkim pritscima podržimo, a onima koji se plaše – da pomognemo”

Već dugi niz godina suočeni s deficitom stručnih kadrova, lošim uslovima rada, preopterećenošću predmetima, slabom infrastrukturom i drugim znakovima slabih institucija, centri za socijalni rad postali su plodno tlo za uspostavljanje klijentelističkih odnosa. Za stranke su važni pre svega kao spona s glasačima koje je relativno lako potkupiti i uceniti. 

Istraživanjem Crte uočeno je da klijentelističke mreže u centrima za socijalni rad funkcionišu u hijerarhijskom modelu odnosa, u kojem nekoliko ključnih aktera ima specifične uloge. 

„Rukovodstvo stranke obično vrši uticaj preko rukovodstva opštine ili grada, koje je dalje zaduženo za pritisak na direktore centara ili zaposlene koji se neposredno bave poslovima materijalnih davanja i lokalnih usluga koje finansira lokalna samouprava“, rekla je Marija Stefanović, menadžerka kvalitativnih istraživanja u Crti, koja je uz Danila Vukovića, redovnog profesora Pravnog fakulteta Univerziteta u Beogradu, autorka izveštaja. „Direktor centra, kao glavna veza između partije i institucije, razvija sopstvenu klijentelističku mrežu, vrši pritisak na zaposlene i omogućava zloupotrebu javnih resursa.“ 

Stručni radnici i ostali zaposleni u centrima koriste se višestruko – kao sigurni glasovi, stranački aktivisti, neposredni izvršioci pritisaka nad korisnicima i „donatori“ koji deo plate daju stranci. Na kraju lanca su socijalno ugroženi građani, koji moraju da glasaju po direktivi, statiraju na mitinzima, ali u nekim slučajevima i da deo finansijske pomoći koju primaju takođe ustupe stranci. 

“Istraživanje nam je pokazalo koliko su nemilosrdne partijske mreže koje ucenjuju najranjivije građane, uslovljavaju dobijanje socijalne pomoći partijskim angažmanom, glasanjem ili stranačkim aktivizmom, vraćanjem dela novčane pomoći stranci i sl.” , istakao je profesor Danilo Vuković. “No, one ne ucenjuju samo korisnike, već i zaposlene u socijalnoj zaštiti.”

Pitanje pritiska na birače nalazi se u preporukama ODIHR-a za poboljšanje izbornog procesa još od 2014. godine, a i dalje ostaje nerešeno.

Kompletno istraživanje dostupno je na sajtu: pritisci.crta. rs i na ovom link-u.